Rječnik korištenih stručnih izraza
A | |
Abortivna
infekcija
|
- zaraza koju biljka domaćin ograniči tako da napadnute stanice brzo odumiru i tako sprečavaju napredovanje parazita; |
Acervulus
|
- plitki zdjeličasti sporonosni organi gljiva sastavljeni iz skupine konidiofora i konidija; |
Adulticid
|
- sredstvo (insekticid, akaricid), koje suzbija odrasle štetnike; |
Aficid
|
- insekticid - specijalno namijenjen za suzbijanje lisnih ušiju (Aphidoidea); |
Akaricid | - kemijsko sredstvo za suzbijanje grinja (Acarina); |
Antocijan | - glukozid u staničnom soku bilja, pojavljuje se u raznim tonovima boja od modrog do crvenog; |
Apotecij | - plodno tijelo gljiva široko otvoreno, na čijoj se gornjoj površini nalazi niz askusa, koji tvore himenij, kod Discomycetes (Ascomycetes); |
Aridni predjeli | - krajevi sa sušnom (aridnom) klimom, po Langu krajevi gdje je odnos prosječnih godišnjih oborina i prosječne godišnje temperature (kišni faktor) manji od 40°C; |
Asimilacija | - proces stvaranja organske materije u živoj biljnoj stanici posredstvom klorofila sunčane energije CO2 iz zraka i vode; |
Asimilativni organ | - zeleni dio biljke koji vrši asimilaciju; |
Askospore | - endogene spore u posebnoj stanici koji se naziva askus; Askusi - mješinasta stanica u kojoj nastaju askospore; |
Autecijski (monokseni) paraziti | - osobina nekih rđa-Uredinales da ciklus razvitka provode u svim stadijima na jednom domaćinu; |
B | |
Bazidija | - stanica obično terminalna, na kojoj nastaju bazidiospore; |
Bazidiospore | - spore koje nastaju na bazidiji nakon kariogamije i redukcijske diobe, stoje na dršcima - sterigmama u haplofazi; |
Biotipovi | - unutar jedne morfološke vrste parazita postoji manji ili veći broj biotipova ili fizioloških rasa, koji se međusobno razlikuju po stupnju patogenosti na pojedinim sortama (varijetetima) iste vrste (speciesa) domaćina; |
C | |
Cilije | - bičevi kod zoospora ili bakterija; |
D | |
Dezinfekcija | - uništavanje uzročnika bolesti; |
Dezinsekcija (dezinsektizacija) | - suzbijanje insekata u skladištima, na ambalaži i sl.; |
Digestija | - sadržaj šećera u korijenu šećerne repe; |
E | |
Ecidije | - tip sporonosnog organa u jednom stadiju razvitka rđa-Uredinales, vrčastog oblika, u kojemu se nalaze ecidiospore; |
Ecidiospore | - vrsta spora u stadiju razvitka rđa-Uredinales, nastaju u ecidiju; |
Ektoparazit | - parazit koji živi na površini biljke i hrani se pomoću posebnih sisaljki (haustorija) kojima prodire u epidermalne stanice; |
Embrij | - zametak bilo biljke, bilo insekta; |
Endofit | - organizam koji se razvija u unutrašnjosti drugog organizma, parazitski ili neparazitski; |
Endoparazit | - parazit koji živi u unutrašnjosti biljke, a na površini razvija organe za razmnožavanje; |
Epiderma | - kožno staničje na svim zeljastim dijelovima biljaka, lišću, mladim stabljikama i na starijem korijenu; |
Epifit | - organizam koji živi na površini drugog organizma, ali ne kao parazit; |
Erectum tip | - sorte uspravnog rasta; |
F | |
Fakultativni paraziti | - paraziti koji mogu živjeti parazitskim i saprofitskim načinom života; |
Fitofag | - organizam koji uništava ili oštećuje (izgriza) biljke; |
Fitopatogeni organizmi | - organizmi patogeni za biljku, tj. koji mogu izazvati bolest na biljkama; |
Fiziološka rezistentnost | - otpornost biljke prema zarazi patogenog organizma uvjetovana unutarnjim (fiziološkim) faktorima; |
Fiziološke rase | - isto što i biotip; |
Forma specialis | - fiziološke podvrste unutar morfološke vrste; karakterizirane po tom što su ograničene na parazitizam određenih vrsta (speciesa) domaćina; |
Fumigacija | - uništavanje biljnih nametnika otrovnim plinovima; |
Fungicid | - kemijsko sredstvo za suzbijanje uzročnika bolesti gljivičnog porijekla; |
G | |
Gradacija | - postepeni porast intenziteta pojave nekog štetnika; |
Gregarigena žarišta | - mjesta s kojih počinje napad skakavaca zbog velikog broja odloženih jaja; |
Gram pozitivne bakterije | - bakterije koje se po Gramu obojaju tamnoljubičasto; |
Gram negativne bakterije | - bakterije koje se po Gramu obojaju crveno; |
H | |
Haustorije | - ogranci hifa, kuglasta ili granata oblika, koji prodiru u stanice biljke i crpe hranu, pa se nazivaju i sisaljke; |
Herbicid | - sredstvo za uništavanje korova; |
Heterecijski (heterokseni) paraziti | - osobina nekih rđa-Uredinales da ciklus razvitka provode na dva ili više različita domaćina; |
Heteroksen parazit | - vidi heterecijski; |
Hialine | - bezbojne, prozirne spore ili hife; |
Hifa | - ogranak micelija; |
Histološka rezislentnost | - otpornost biljke, prema zarazi patogenog organizma uvjetovana anatomskom ili histološkom građom biljke; |
Hipertrofija | - abnormalno povećanje nekog organa pojačanom diobom stanica, te nastaju tumori, bradavice i guke različitih veličina; |
Hitin | - aminopolisaharid iz kojeg je izgrađen vanjski dio tijela insekata; |
Hlamidospore | - spore debelih membrana, nastale iz hifa; |
Humidni predjeli | - krajevi s vlažnom (humidnom) klimom, po Langu krajevi gdje je odnos prosječnih godišnjih oborina i prosječne godišnje temperature veći od 40; |
I | |
Imago | - odrasli (potpuno razvijeni) insekt; |
Implantacija | - stavljanje zaraženog tkiva neke bolesne biljke pod koru zdrave; |
Imunitet | - najviši stupanj otpornosti, imuna biljka ne može oboljeti od određene bolesti; |
Inkubacija | - vrijeme proteklo od prodora parazita u organizam do prvog znaka zaraze; |
Inokulacija | - unošenje uzročnika bolesti (gljive, bakterije, virusi) u neki organizam umjetnim putem; |
Insekticid | - kemijsko sredstvo za suzbijanje insekata; |
Internodij | - razmaci između koljenaca na mladicama (rozgvi); |
J | |
K | |
Kalamitet | - napad nekog periodičnog štetnika (npr. gubar); |
Kalcifikacija | - gnojenje zemljišta vapnom (kalcijem); |
Karenca | - najmanje vrijeme koje treba proći između primjene nekog sredstva i berbe odnosno konzumacije biljke; |
Kauda | - nastavak na zatku kod lisnih ušiju. u obliku kratkoga repa; |
Kleistotecij | - zatvoreno plodno tijelo, u unutrašnjosti se nalaze askusi koji se oslobađaju pucanjem kleistotecija, - kod pepelnice (oidium); |
Kokon | - čahura koju ispredaju neki insekti za zaštitu kukuljice ili ličinke; |
Koleoptila | - klicin listić, obavija listove u stadiju nicanja kod trava Gramineae; |
Konidije | - spore koje nastaju na posebno građenoj hifi ili konidioforu; |
Konidioforni | - hife koje nose konidije; |
Korvicid | - kemijsko sredstvo protiv vrana; |
Kukuljica (lutka, pupa, nimfa) | - razvojni oblik nekih insekata u kojeg prelazi ličinka, a iz kojeg se razvija odrasli oblik. Kod većine insekata kukuljica je stadij mirovanja; |
Kurativno suzbijanje | - suzbijanje već postojećeg napada (zaraze) nametnika; |
Kutikula | - vanjska kožica na membrani, epidermalnih stanica biljaka, vanjski čvrsti dio tjelesnog pokrova insekata koji se sastoji iz hitina; |
L | |
Larvicid | - sredstvo (insekticid, akaricid) koje uništava ličinke (larve) štetnika; |
Latentnost | - organizam (biljka) je zaražena ali ne pokazuje simptome (dolazi kod virusa); |
Lenticele | - bradavičasti organi u kori, posebne građe, služe kao organi u izmjeni plinova; |
Limacid | - kemijsko sredstvo za suzbijanje puževa; |
M | |
Medna rosa | - slatkasta izlučina koju izlučuju mnoge lisne i štitaste uši; a na koje se naseljavaju gljive čađavice i rado dolaze mravi; |
Meristem | - tvorno staničje, koje služi tvorbi novog staničja; |
Micelij | - vegetativno tijelo gljiva., sastavljeno iz cjevastih stanica (hifa); |
Mikron | - mjera za duljinu, iznosi tisućiti dio milimetra = 0,001 mm; |
Milimikron | - mjera za duljinu, iznosi tisućiti dio mikrona, ili milijunti dio milimetra; |
Minirati list | - štetnik, obično ličinka, izjeda unutrašnje tkivo lista praveći hodnike dok vanjsko tkivo ostane neoštećeno; |
Monofag | - štetnik koji se hrani samo jednom vrstom bilja; |
N | |
Nekroza | - odumiranje stanica; |
Neperzistentan virus | - virus koji se zadržava u vektoru kratko vrijeme, manje od jednog dana; |
Nutans tip | - sorte savinutog ( "visećeg" ) rasta; |
O | |
Obligatni paraziti | - paraziti koji se mogu razvijati samo na živom organizmu; |
Oidije | - spore u nizovima, tankih membrana, nastale postepeno iz hifa razvitkom poprečnih membrana ili septa; |
Oospora | - trajna spora debelih membrana, nastala spolnim putem, služi za održavanje parazita u nepovoljnim prilikama, kod peronospore; |
Ooteka | - paketi jaja koje odlažu skakavci; |
Ovicid | - sredstvo (insekticid, akaricid) koje uništava jaja štetnika; |
P | |
Palearktična zona | - dio svijeta po zoogeografskoj podjeli koji zahvaća područje Evrope, srednjeg i sjevernog dijela Azije i sjeverne Afrike; |
Parazit | - organizam koji nema sposobnost asimilacije, te se hrani na štetu drugog organizma, crpeći iz njega hranu; |
Parenhim | - tankostijene stanice manje više izodijametričnog oblika; |
Partenogeneza | - nespolno razmnažanje, tj. razvoj živog bića iz jaja koje nije oplođeno muškom stanicom; |
Pasaža | - prenošenje virusa iz jedne biljke na drugu; |
Perigon | - ocvijeće, kod kojeg su svi listovi jednaka oblika i boje; |
Perikarp zrna | - vanjski ovoj zrna; |
Periodični štetnik | - štetnik koji se javlja povremeno nakon duljih ili kraćih razmaka; |
Peritecj | - okruglo, ovalno ili kruškoliko plodno tijelo gljiva s otvorom na vrhu u čijoj se unutrašnjosti nalaze askusi; |
Permanentni štetnik | - štetnik koji se javlja redovito svake godine; |
Perzistentan virus | - virus koji se zadržava u vektoru duže od jednog dana; |
Piknide | - karakteristično plodno tijelo, manje-više okruglasta, vrčastog oblika, u čijoj unutrašnjosti nastaju piknospore ili konidije, koje se oslobađaju kroz otvor na vrhu; |
Piknospore | - vrsta spora koje nastaju u piknidi, često se nazivaju i konidije; |
Plasmodij | - vegetativno tijelo nižih gljiva (Archimycetes, Myxomycetes) sastavljeno od protoplazme bez membrane, sadrži veći broj jezgri i pokazuje, ameboidalno kretnje; |
Plumula | - klicino ili primarno stabalce; |
Polarna flagela | - bič ili cilij koji se nalazi na polovima bakterija ili gljiva; |
Polifag | - štetnik koji se hrani velikim brojem biljnih vrsta; |
Praemunitet | - biljka zaražena jednim sojem virusa, imuna je na zarazu drugim sojevima istog virusa ili srodnim virusom; |
Preventivno suzbijanje | - suzbijanje prije početka napada (zaraze) nametnika; |
Proliferacija | - jedan od simptoma virusnog oboljenja, gdje nastaje prorašćivanje cvijeta u stabljiku ili list; |
Promicelij | - hifa koja nastaje na klijajućoj teleutospori kod rđa-Uredinales; |
Prskanje | - primjena sredstava za zaštitu bilja razrijeđenih s vodom u kapljicama velikim više od 150 mikrona; |
R | |
Radicula | - klicin ili primarni korjenčić; |
Raspršivane | - primjena sredstava za zaštitu bilja razrijeđenih s vodom u kapljicama velikim 50 do 150 mikrona; |
Rezidualno djelovanje | - trajnost djelovanja nekog sredstva; |
Rezidualno prskanje | - prskanje sa svrhom što duljeg djelovanja primijenjenog sredstva; |
Rezidui | - ostaci sredstava za zaštitu bilja na plodinama; |
Rizoid | - končasti organ imele koji raste ispod kore u ksilem u pravcu dužine grana, kod gljiva hife koje se šire radijalno u supstratu s jednog centralnog dijela; |
Rodenticid | - kemijsko sredstvo za suzbijanje glodavaca; |
Rudiment | - zakržljali dio nekog organa; |
S | |
Saprofit | - organizam koji nema sposobnost asimilacije, te se hrani mrtvom organskom materijom; |
Selekcija | - svjesno odabiranje za uzgoj vrijednih individua (sorti); |
Septiran | - micelij s poprečnim pregradama ili septama; |
Serološki (kod virusa) | - dokazivanje virusa putem odgovarajućeg seruma dobivenog iz krvi kunića odnosno druge toplokrvne životinje koje se upotrebljavaju u serologiji (ovca ili konj); |
Sifoni | - parni nastavci na zadnjim segmentima tijela lisnih ušiju; |
Sistemična zaraza | - patogeni organizam prorastao je čitavu biljku, a ne nalazi se samo lokalno; |
Sistemični insekticid (sistemik) | - insekticid koji biljka upija i provodi kolanjem sokova; |
Skeletirati list | - list izgrižen do lisnih žila. |
Sklerocij | - trajno tijelo gljiva, sastavljeno od gustog spleta hifa, tvrdo, na površini tamne boje, različita oblika, na kojem se razvijaju plodna tijela, strome, konidiofori ili micelij; |
Spermogonij | - eliptična udubljenja u tkivu biljke, smještena ispod epiderme s kružnim otvorom na površini, u unutrašnjosti se nalaze sterigme sa spermacijama. Predstavlja jedan stadij razvitka rđa-Uredinales u haploidnoj fazi; |
Sporangij | - sporonosno tijelo okruglasta do dugoljasta oblika, u čijoj unutrašnjosti nastaju spore (sporangiospore) na posebnim hifama (sporangioforima); |
Sporangiofor | - hifa na kojoj nastaju sporangiji; |
Sporidije | - spore nastale na probazidiji ili bazidiji kod rđa-Uredinales ili se radi o bazidiosporama kod snijeti Ustilaginales; |
Sterilizacija zemlje | - uništavanje nametnika u zemlji fizikalnim (toplina) ili kemijskim putem; |
Stroma | - gusti splet hifa često izmiješan sa stanicama biljke, tvori tijelo jastučasta oblika, u kojem ili na kojem se javlja fruktifikacija gljive; |
T | |
Teleutosorusi | - sorusi kod rđa-Uredinales, sastavljeni iz zimskih spora ili teleutospora; |
Teleutospore | - vrsta spora u završnom razvitku rđa-Uredinales, debelih membrana, služe za prezimljenje, a nazivaju se i zimske spore; |
Test-biljke | - vrste biljaka. koje služe za dokazivanje nekog virusa; |
Tolerancija | - najveća količina nekog sredstva koje smije sadržavati biljka, a da se može bez opasnosti konzumirati; |
Traspircija | - izlučivanje vode iz biljke; |
Transplantacija | - cijepljenje - prijenos tkiva jednog organizma na drugi; |
U | |
Uredosorusi | - sorusi kod rđa-Uredinales u obliku jastučića, sastavljeni iz ljetnih spora ili uredospora; |
Uredospore | - vrsta spora u stadiju razvitka rđa-Uredinales. Klijaju bez perioda mirovanja, nazivaju se i ljetne ili propagativne spore; |
V | |
Vektor | - prenosilac uzročnika zaraze, upotrebljava se najčešće za označavanje insekata - prenosioca virusa (kao npr. nematode, prenosioci virusa); |
Virescencija | - pojava da cvjetne latice pozelene; |
Z | |
Zamagljivanje | - primjena većinom nerazrijeđenih kemijskih sredstava u vidu kapljica manjih od 50 mikrona; |
Zaprašivanje | - primjena kemijskih sredstava u čvrstom obliku; |
Zoosporangij | - sporangij obično tankih membrana u kojem nastaju zoospore; |
Zoospore | - gibljive spore, odnosno spore koje imaju 1 do 2 biča (cilija), kojima se kreću u kapi vode; |